Pieter van Vollenhovenprijs voor vier geslaagde herbestemmingen van monumenten

Herbestemmen van monumenten is vaak geen eenvoudige opgave. Met de prijs, die door een onafhankelijke jury van erfgoedspecialisten wordt toegekend, wil prof. mr. Pieter van Vollenhoven zijn grote waardering uitspreken voor de initiatiefnemers: “Het doorzettingsvermogen van deze vier initiatiefnemers tijdens de herbestemming van hun monument is bewonderingswaardig. Het zijn allemaal goed geslaagde voorbeelden. Dankzij deze mensen en met hen vele betrokkenen met passie voor erfgoed kunnen de monumenten binnen ons Koninkrijk behouden blijven.” 

De prijs werd in 2014 voor de eerste keer uitgereikt. Ieder jaar is er een geldbedrag van € 10.000,-  beschikbaar, dit bedrag wordt verdeeld onder de vier winnaars. 

De winnaars

De Katoendrukkerij in De Volmolen in Amersfoort

De Volmolen in Amersfoort heeft de afgelopen eeuwen meerdere functies gehad. Het is gebouwd in 1645 voor de textielnijverheid. Daarna het was onder meer een timmerwerkplaats, kunstenaarswoning en weefatelier en vanaf 2020 vestigt de Katoendrukkerij zich in de Volmolen. De eerste katoendrukkerij van Europa vestigde zich ook in 1678 in Amersfoort. Met deze herbestemming komt materieel en immaterieel erfgoed op een unieke manier samen in een monument dat nu voor het eerst in haar bestaan openbaar toegankelijk is voor publiek. Initiatiefnemer Nathalie Cassee heeft in 2019 eerst een jaar archief- en literatuuronderzoek gedaan naar deze eerste katoendrukkerij in Amersfoort, dat gaf een gedegen basis voor het vestigen van haar Katoendrukkerij in rijksmonument De Volmolen. Deze voormalige watermolen staat symbool voor de eeuwenlange textielnijverheid in Amersfoort. De Volmolen vormt met de Koppelpoort het iconische beeldmerk van Amersfoort dat met deze nieuwe bestemming levend blijft. 

Fort van Hoofddorp

Het Fort van Hoofddorp uit 1904 is onderdeel van de Stelling van Amsterdam. Het forteiland was nooit structureel toegankelijk voor publiek en leed ernstig onder achterstallig onderhoud. Met de herstemming die theaterproducent Femme Hammer en architect Serge Schoemaker realiseerden is het fort weer een open plek geworden. Het forteiland is nu getransformeerd tot een stadspark met ruimte voor horeca en diverse culturele en educatieve activiteiten. Bovenop het eiland bevindt zich een klein openluchttheater. Tien jaar lang hebben Hammer en Schoemaker zich met steun van voormalig projectontwikkelaar Jaap Breunesse onophoudelijk ingezet voor de herbestemming van het fort. Zij overwonnen in die tijd meerdere obstakels. Het plan kreeg financiële steun van de provincie Noord-Holland, de gemeente Haarlemmermeer en diverse culturele fondsen. Ook kreeg de Stichting Fort van Hoofddorp voor de restauratie een lening van het Restauratiefonds.

Uncle Louis Store in San Nicolas (Aruba)

Het is dit jaar voor het eerst dat een monument in het Caribisch deel van ons Koninkrijk de Pieter van Vollenhovenprijs in ontvangst neemt. Het monument Uncle Louis Store in San Nicolas op Aruba is gebouwd als winkel en woonhuis. Na de herbestemming door Stichting Monumentenfonds Aruba (SMFA) is het pand het meest duurzame kantoorpand van Aruba. Het monument stond al jaren leeg na het laatste gebruik als douanekantoor. Verval was al ingezet toen de stichting het kocht. Zonder dit initiatief was het gebouw steeds verder vervallen met mogelijk sloop tot gevolg. Dit is het lot van veel monumenten op Aruba. Na de aankoop van het pand heeft SMFA diverse tegenslagen gekend, waaronder het vinden van een huurder. Tijdens de restauratie kreeg men te maken met veel 'verrassingen' maar uiteindelijk is alles tot een goed einde gebracht. Oude inwoners van San Nicolas waren ontroerd toen zij het resultaat zagen. 

Fifth l NRE in Eindhoven

De voormalig gasfabriek in Eindhoven uit 1901 heeft door Hein van Stiphout een nieuw leven gekregen. Na de herbestemming is het nu een jazzclub met restaurant, podiumzaal, afzonderlijke stadsbar en koffiebranderij onder de naam: Fifth l NRE. Door de herbestemming van het pand is de voormalige gasfabriek, waarvan vanwege instortingsgevaar een gedeelte niet meer betreden mocht worden, weer voor de toekomst behouden. Het proces van herbestemming heeft bijna 10 jaar geduurd onder meer als gevolg van de ruimtelijke ordeningsprocedure. Het exterieur en interieur zijn zoveel als mogelijk in hun ‘rauwe’ staat behouden, zodat meer dan 100 jaar industrieel erfgoed behouden is gebleven met oog voor verduurzaming. Met de herbestemming van dit gemeentelijke monument is tevens het culturele aanbod in Eindhoven verbreed met een podium voor specifiek blues en jazzmuziek.